Het bos
1. Het bos is altijd in verandering
Elk seizoen verandert het bos
Er zijn 4 seizoenen doorheen het jaar. In elk seizoen ziet het bos er anders uit.
-
Lente: bloesems, eerste blaadjes, kruiden groeien
-
Zomer: 1 grote bladerenzee
-
Herfst: bladeren vallen, vruchten worden rijp
-
Winter: kale bomen
De herfst
De seizoenen
Hoe komt het dat er seizoenen zijn?
Oerbossen of natuurbossen
De bomen die er het hele jaar steeds anders uitzien, blijven niet voor altijd staan! Zelfs de grootste en machtigste boom gaat na verloop van tijd dood.
​
Een oerbos is een bos waarin mensen niet tussenkomen. Een stervende boom kan daar nog vele jaren blijven rechtstaan. Misschien valt hij dan wel om tijdens een storm.
Zo ontstaat een open plaats in het bos.
Daar krijgen dan weer jonge boompjes een kans om goed te groeien.
Enkele speciale bomen
De oudste boom ter wereld: 4845 jaar!
De dikste boom ter wereld: omtrek = 51 meter!
De grootste boom ter wereld
​
​
​
​
De grootste boom
2. De mens en het bos
Het bos moet op een goede manier beheerd worden
Bij ons zijn er geen oerbossen meer. In onze streken worden bossen beheerd door mensen. Ze worden na een paar decennia gekapt om het hout te gebruiken. Na de kap worden er weer nieuwe bomen geplant. Bij zo'n aanplanting worden de bomen netjes in rijen gezet.
​
Ook in Zweden doen ze dat zo.
Bosbouw in Zweden
Bij ons laat men bomen niet sterven. Ze worden aangeplant en na jaren gekapt. Zo worden bossen omgevormd.
Zomaar bomen kappen mag natuurlijk niet. De bosbouwer (of boswachter) weet hoe het moet.
De boswachter
Men plant uitheemse bomen die sneller groeien zodat ze ook sneller gekapt kunnen worden. Uitheemse bomen zijn bomen die van oorsprong niet in onze streek groeiden. Men heeft ze uit het buitenland naar hier gebracht.
De Amerikaanse eik is zo'n uitheemse boom.
De Amerikaanse eik
Er bestaat natuurlijk ook een inlandse eik (inheems). We noemen hem de Zomereik. Die ziet er een beetje anders uit. De bladeren zijn gelobd en de eikels zitten op een langer steeltje.
Bossen zijn zeer nuttig voor de mens
Bossen leveren hout
​
Van hout maakt men veel dingen:
-
speelgoed
-
papier
-
meubels
-
deuren
-
muziekinstrumenten
-
...
​
Ontdek hier hoe planken daarvoor gemaakt worden.
De zagerij
Ik hout van jou
Bossen beschermen de bodem
​
Met hun wortels zuigen bomen veel water uit de bodem. Op sommige plaatsen mag je geen bomen omhakken omdat het er anders zou overstromen (bv: in polders).
De wortels zorgen er ook voor dat de grond niet weggespoeld wordt. Vooral langs hellingen en op heuvels is dat hard nodig.
Bossen bieden gezonde ontspanning
​
Steeds meer mensen ontdekken dat het bos een weldoende bron van rust en ontspanning is. Je kan er heerlijk spelen en genieten.
Een hut bouwen in het bos
3. In het bos: De strijd om het licht
Hoge bomen vangen het meeste licht op. Onder hun kruinen groeien (jonge) boompjes en struiken die met minder licht tevreden zijn. Planten zijn met weinig licht tevreden en groeien op de bosbodem.
1. De boomlaag: Vangt het meeste licht op. Vb: berk, beuk, eik, ...
​
​
​
​
​
​
​
​
​
2. De struiklaag: Vangt minder licht op. Hier groeien de struiken en jonge boompjes.
3. De kruidlaag: Hier groeien planten. Vb: varens, bloemen, ...
​
4. De bodemlaag: De mossen en paddenstoelen zijn met weinig licht tevreden.
Lagen in het bos
4. In het bos: Woordenschat
De delen van een boom en een blad
Verrijking: Fotosynthese
Een kleine tak noemt men ook twijg.
De buitenste laag van de stam is de schors.
Als je de stam van een boom doorzaagt, kan je aan de jaarringen zien hoe oud die boom is.
De stam van een boom
De jaarringen
De leeftijd van bomen
2 soorten bomen: loofbomen en naaldbomen
Loofbomen hebben gewone bladeren die afvallen in de herfst. Tijdens de winter staan die bomen dus kaal. In het voorjaar krijgen ze nieuwe, groene bladeren.
​
Voorbeelden zijn:
Bomenshow
Naaldbomen behouden hun groene kleur het hele jaar door. Ze dragen geen bladeren, maar naalden. De naalden blijven de hele winter aan de takken zitten.
​
Voorbeelden zijn:
den, spar, lariks, ...
Naaldbomen
Spar of den?
3 soorten bossen
-
In een naaldbos, staan alleen naaldbomen
-
In een loofbos, staan alleen loofbomen
-
In een gemengd bos, staan ze allebei.
Het regenwoud
5. Vogels in het bos
Vogels zijn belangrijk in het bos
Sommige vogels eten alleen bessen, nootjes en allerlei zaadjes. We noemen ze zaadeters. Je kan ze herkennen aan een klein, spits snaveltje. Ze zorgen voor de verspreiding van vele bomen en struiken. Hoe ze dat doen kan je ontdekken in het filmpje over 'eendenpoep'.
Het nut van eendenpoep
Andere vogels eten insecten. We noemen ze insecteneters. Je herkent ze aan een langer snaveltje. Ze zorgen ervoor dat er geen insectenplagen in het bos komen. Want téveel insecten vreten bomen kaal of beschadigen het hout.
Let op: niet alle insecten beschadigen bomen!
Roofvogels eten kleine knaagdiertjes. Je kan hen gemakkelijk herkennen aan hun kromme bek en scherpe klauwen. Ook een teveel aan knaagdieren zou slecht zijn voor het bos. Roofvogels eten soms ook andere vogels. Vooral zwakke of zieke vogels zijn hun prooi.
Roofvogels
Roofvogels (vanaf minuut 13!)
Welke vogels vind je in het bos?
Vele grote vogels zal je bij ons niet vinden. De weinig grote soorten zoals de reiger en de ooievaar leven niet in het bos.
De meeste kleinere vogels vinden wel ergens een plekje in de kruin van een boom.
Een geliefde uitkijkplaats van roofvogels zijn oude, hoge woudreuzen. Zo kunnen ze beter hun prooi zien.
Vele vogels maken ook hun nest in holle boomstammen. Zelfs de vleermuis doet dat, maar dat is natuurlijk geen vogel.
Ooievaar
Reiger
Vogels kan je beschermen door bomen en struiken met bessen aan te planten. Je kan ook nestkastjes bouwen of vetbolletjes maken.
Vogelvoer op een wc-rol
Nestkastje maken
6. Onze bekendste vogels
Klik op de foto's van de vogels en surf naar www.natuurpunt.be. Daar kan je van elke vogel zijn geluid beluisteren. Bestudeer elke vogel goed en leer hun namen van buiten.
de ekster
de gaai
de bonte specht
de koolmees
de bosduif
de vink
de merel
de groene specht
de bosuil
de pimpelmees
de kraai
7. Dieren in het bos
Het konijn
Het konijn leeft aan de rand van het bos, op open plaatsen in het bos en duinen. Ze hebben een bruin-grijze kleur waardoor ze zich beter kunnen verstoppen (= een schutkleur).
Konijnen leven in een groep of kolonie. Ze graven holen met vele uitgangen. Jonge konijnen worden blind en hulpeloos geboren en hebben bescherming nodig van hun ouders. Bij gevaar roffelen konijnen met hun achterste poten.
Een mannetje = de rammelaar
Een vrouwtje = de voedster of moer
Een jong = een lamprei
Het konijn en de haas
Rode bosmieren
Rode bosmieren leven in naaldbossen. Ze eten insecten en aas (dode dieren). Ze leven in kolonies met tienduizenden bij elkaar. Alleen de koningin legt eieren.
Als nest maken ze een koepel van dennennaalden en twijgjes. Die hoop kan wel 1,5 meter hoog zijn.
Het zijn nuttige diertjes want ze eten schadelijke insecten op en beschermen zo het bos. Bosmieren zijn beschermde dieren.
Bosvogels liggen soms met gespreide vleugels op een mierenhoop. De mieren verlossen hen van parasieten (= kleine diertjes die op andere dieren leven vb: een hoofdluis).
Bosmieren
De bosmuis
Bosmuizen leven in bossen, velden maar ook in tuinen. Het zijn kleine knaagdiertjes die graag eikels, zaadjes, denappels en bessen eten. Ook een slakje gaat er goed in. Het zijn zeer actieve nachtdiertjes.
Ze graven in de grond een netwerk van tunnels en kamertjes. Daarin worden de kleintjes geboren. Maar ze doen ook dienst als voorraadkamers.
​
Bosmuizen staan zelf op het menu van vele roofdieren, zoals de uil bijvoorbeeld.
Muizen
De eekhoorn
De eekhoorn leeft in naaldbossen, maar ook in gemengde bossen. Hij heeft een roodbruine vacht en een ruige pluimstaart om zijn evenwicht te behouden. Hij eet graag denappels, eikels, noten en bessen. Hij bouwt verschillende nesten in de kruin van bomen en leeft alleen in 'zijn' gebied.
In de herfst legt hij een voedselvoorraad aan. Soms vergeet hij enkele van die voorraadplaatsen. Zo helpt hij mee aan de verspreiding van boomsoorten.
Hij slaapt veel in de winter, maar het is geen echte winterslaap. Hij is een echt boomdiertje dat zich snel voortbeweegt met sprongen. Hij is heel actief overdag.
De eekhoorn
8. Speuren naar sporen
Veel dieren zijn schuw of worden pas ’s nachts actief. Je krijgt ze dus niet makkelijk te zien in het bos. Maar als je goed kijkt, kan je gemakkelijk sporen van hen terugvinden.
Uitwerpselen
Aan uitwerpselen kan men zien welke dieren er in een bos leven. De konijnenkeutels zijn heel herkenbaar. Zo legt elk dier zijn eigen vormpje.
Dieren en hun drollen
Voetsporen
In het bos is het vaak modderig. Daar trekken de dieren zich niets van aan. Als ze door een modderig plekje lopen, laten ze een afdruk achter van hun poten. Daar kan je ook aan zien welke dieren er in een bos leven.
Voedselresten
Net zoals jullie, eten dieren ook niet altijd hun bordje leeg. Ze eten enkel het lekkerste op. Knaagdieren en vogels hebben elk hun favoriet stukje van een denappel.
​
Aan de braakbal van een uil kan je dan weer zien wat hij gegeten heeft. Alles wat hij niet kan verteren, braakt hij terug uit.
Braakballen ontleden
Woonplaatsen
De dieren zelf zie je niet zo heel vaak. De meeste dieren zijn schuw en verstoppen zich als ze geluiden horen. Hun woonplaatsen (of de ingang ervan) kan je wel opmerken in het bos. Leer de namen van de woonplaatsen uit je hoofd.
een vossenhol
een hazenleger
een dassenburcht
een konijnenhol
Hoe dieren wonen
een vogelnest
9. Onze mooiste bomen
Hieronder zie je enkele van de mooiste bomen die je in ons landje kan vinden. Klik op een foto om meer te weten te komen. Bestudeer ze goed, zeker de vorm van de bladeren, en leer hun namen uit je hoofd.
​
de inlandse eik (zomereik)
de linde
de spar
de berk
de paardenkastanje
de beuk
de grove den
de tamme kastanje