Je kent het, en je weet het niet eens!
Waar komt je taal vandaan?
De eerste berichten
Pheidippides was een ijlbode. Dat is een jongeman die van de ene plaats naar een andere liep om een boodschap over te brengen.
Wie is Pheidippides?
Karel de Grote maakte dan weer gebruik van zendgraven. Zijn rijk werd snel te groot om het alleen te besturen. Daarom verdeelde hij het in kleinere delen. Je kan het vergelijken met provincies.
Elke provincie werd bestuurd door gouwgraven. Karel stuurde zendgraven op reis door zijn rijk. Zij reden te paard en keken of alles goed ging in de provincies. Nadien brachten ze verslag uit bij de keizer.
Een tamtam is een soort trommel waarmee geluidssignalen werden doorgegeven.
Vandaag worden tamtams vooral nog gebruikt als muziekinstrument. Toch wordt dit instrument nog steeds gebruikt om boodschappen over geboortes of overlijdens door te seinen.
Een minstreel is een middeleeuws liedjeszanger die zichzelf op een snaarinstrument begeleidt.
Mits goede afspraken, kan je rooksignalen gebruiken als codetaal om te communiceren over lange afstand.
Morsecode is een code die bestaat uit een combinatie van lange en korte tonen.
Morsecode en rooksignalen
Hoe verandert taal?
Van spreken naar schrijven, van schrijven naar drukken
a. De eerste geschreven vorm: Beeldschrift
15 000 jaar geleden konden de oermensen nog niet lezen of schrijven. Ze tekenden toen een boom voor het woord 'boom'. Ook voor werkwoorden werden tekeningen gemaakt. Een oog betekende 'zien'.
Ze maakten veel grotschilderingen over de jacht. Ze dachten dat de goden dan zouden zorgen voor een betere vangst.
​
Een van de bekendste voorbeelden van het beeldschrift (zo wordt dat geschrift genoemd) zijn grottekeningen uit Lascaux in Frankrijk.
Virtueel bezoek aan de grotten van Lascaux
b. Het Egyptisch schrift: Hiërogliefen
In het oude Egypte werden hiërogliefen getekend. Deze tekens werden op muren en beelden geschilderd, maar ook op papyrus. Het schrijven ervan ging traag en schrijvers moesten duizenden tekens kennen.
De meeste hiërogliefen zijn bekend uit de dodengraven en papyrusrollen over het leven na de dood. Deze laatste worden Egyptische dodenboeken genoemd.
​
Belangrijke doden werden begraven in pyramides. De bekendste is de pyramide van Cheops.
De pyramide van Cheops
c. Het spijkerschrift van de Sumeriërs
De Sumeriërs hadden dan weer een
ander soort geschrift. Ze drukten met
een rieten griffel woordtekens in een
kleitablet. Dit wordt spijkerschrift
genoemd omdat deze tekens de vorm
hadden van spijkertjes. Ze schreven onder andere op hoe graan, wol en andere opbrengsten verdeeld werden onder de mensen. Zo ontstond een primitieve boekhouding.
d. Het klankschrift of letterschrift
De Feniciërs, een volk van zeevaarders en handelaars, ontwierpen een klank~ of letterschrift dat veel eenvoudiger was dan spijkerschrift of hiërogliefen. Verschillende klanken werden nu voorgesteld door een aantal tekens. Zij vonden het eerste alfabet uit.
​
De eerste letter is de 'alef', de tweede letter de 'beth'. Met een beetje inbeelding herken je een os in de aleph en een huis in beth. Het woord alfabet is hiervan afgeleid.
Later werden het Griekse en het Romeinse alfabet uitgevonden. In Rome werden toen ook andere cijfers gebruikt. Hoe je Romeinse cijfers schrijft, leer je hier.
​
​
​
Romeinse cijfers
e. Middeleeuwse handschriften
In de middeleeuwen konden enkel monniken of geleerden lezen en schrijven. Monniken schreven boeken met de hand over (maar dat wist je al uit het thema 'de school').
Bij het overschrijven van boeken spendeerden de monniken extra veel aandacht aan de eerste letter. Ze schreven met zeer mooie verzorgde letters en de bladzijden werden opgefleurd met kleurrijke letterversieringen, tekeningen en schilderijtjes: dit noemen we miniaturen. Daardoor waren boeken zéér duur.
Leven in een klooster
f. De boekdrukkunst
Johan Gutenberg bouwde een houten pers met een schroefmechanisme om tot een machine waarmee papieren konden bedrukt worden. Die losse bladen
werden nadien gebonden tot een boek. Men sprak over een heuse boekdrukkunst.
Door deze uitvinding konden boeken snel op honderden exemplaren gedrukt worden. Men gebruikte nu ook geen perkament meer, maar papier. Boeken werden hierdoor veel goedkoper.
De boekdrukkunst
Hoe worden boeken vandaag gemaakt?
Leuke extraatjes - Wist-je-dat-je's
Hoe maakten Egyptenaren papyrus?
Papyrus werd gemaakt van de papyrusplant. Deze plant is een grassoort die oorspronkelijk afkomstig is uit tropisch Afrika. Tegenwoordig wordt deze plant ook als sierplant gebruikt en kan je hem in vele huiskamers terugvinden.
Papyrus maken
Uitvinding van het papier
Cai Lun is een Chinees die ongeveer 1900 jaar geleden leefde. Hij wordt gezien als de uitvinder van het papier. Hij gebruikte daarvoor boombast, zijde en visnet. Voor deze uitvinding werd hij door de keizer rijkelijk beloond.
​
Toch duurde het nog tot in de 13e eeuw vooraleer deze uitvinding tot bij ons kwam.
Hoe werd vroeger papier gemaakt?
Hoe wordt vandaag papier gemaakt?
Blokdruk
Eigenlijk was Johan Gutenberg niet de eerste uitvinder van een druktechniek. In China werd ongeveer 2000 jaar geleden al een techniek uitgevonden waarbij een afbeelding (of tekst) uitgesneden werd in een houtblok. Het blok werd daarna behandeld met inkt waarop een papier werd gelegd. Dat vel werd met de hand aangewreven.
Marco Polo
Marco Polo was een Italiaans handelaar en ontdekkingsreiziger. Hij verkende in de 13e eeuw ongekende gebieden zoals India, Perzië en China.
​
In China leerde hij papiergeld kennen. Dat nam hij terug mee naar onze streken. Zo kwam het papier 1200 jaar na haar uitvinding tot bij ons.
Plantijn en Moretus
Christoffel Plantijn was een Frans zakenman die in Antwerpen een van de grootste boekdrukkerijen in de 16e eeuw oprichtte. Na zijn dood werd de boekdrukkerij overgenomen door zijn schoonzoon, Jan Moretus.
